Kodeks spółek handlowych nie uregulował zarówno w przepisach dotyczących spółki z o.o. i spółki akcyjnej kwestii przedawnienia roszczeń o wypłatę przyznanej za dany rok dywidendy. Jest to istotny brak w kodyfikacji prawa spółek. W tym zakresie zarówno w doktrynie prawa handlowego, jak i w praktyce obrotu, pojawiła się niepewność według jakich terminów wspólnicy powinni liczyć okres przedawnienia się roszczeń o wypłatę należnej im dywidendy.

Mając na uwadze problematykę poruszaną we wpisie, celem uporządkowania wywodu, należy wskazać, iż zgodnie z ogólną regułą przyjętą w art. 118 Kodeksu cywilnego jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. W tym zakresie, opowiadając się za przyjęciem któregokolwiek z terminów przedawnienia dla roszczenia o wypłatę dywidendy, pierwszorzędnie należałoby rozsądzić, czy dywidenda jest świadczeniem jednorazowym, czy okresowym?

Moim zdaniem, biorąc pod uwagę charakter świadczenia „dywidendowego”, należy przyjąć, że roszczenie o wypłatę dywidendy powstaje w danym roku i uzależnione jest od uchwały walnego zgromadzenia, nie ma ono charakteru powtarzającego się świadczenia, które będzie musiało przysługiwać wspólnikowi (akcjonariuszowi) w każdym następującym roku. W tym zakresie przedmiotowe roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat.

Argumentując zajęte stanowisko, odszedłbym od poglądu zajmowanego przez niektórych przedstawicieli nauki prawa handlowego, jakoby dywidenda stanowiła świadczenie okresowe, ulegające przedawnieniu po upływie 3 lat.  Przez świadczenia okresowe należy rozumieć świadczenia, które dłużnik jest zobowiązany spełniać periodycznie, w określonych z góry odstępach czasu (np. czynsz najmu czy odsetki). Takie ułożenie zobowiązania wynika wprost z charakteru umowy zawartej przez strony oraz jej funkcji gospodarczej. Natomiast wypłata dywidendy, co zostało już wspomniane powyżej, zależy od kumulatywnego spełnienia się dwóch przesłanek: (i) osiągnięcia zysku przez spółkę oraz (ii) podjęcia przez wspólników stosownej uchwały w przedmiocie przeznaczenia zysku do wypłaty, a więc moim zdaniem, już tylko dla tego dywidenda jako świadczenie wysoce niepewne, nie spełnia przesłanki świadczenia okresowego. Podobnie na ten temat wypowiada się doktryna niemiecka, gdzie dywidenda jako świadczenie jednorazowe przedawnia się z upływem aż 30 lat. Przedmiotowe stanowisko zostało potwierdzone także pośrednio przez Sąd Najwyższy w uchwale z 29.10.2009 r. (III CZP 61/09).

Niezależnie od zajętego powyżej, dość jednoznacznego stanowiska, niekiedy moim zdaniem może znaleźć zastosowanie do roszczenia o wypłatę dywidendy trzyletni okres przedawnienia, związany
z prowadzeniem działalności gospodarczej. Taka sytuacja może mieć miejsce w odniesieniu np. do funduszy inwestycyjnych, których przedmiotem działalności jest utrzymywanie oraz zarządzanie udziałami w innych podmiotach, w tym spółkach.