Ścisłe powiązanie ekonomiczne, finansowe i organizacyjne pomiędzy członkami grupy VAT

W Polsce 1 stycznia 2023 roku wchodzą w życie przepisy dotyczące grupy VAT. Grupa VAT jest systemem grupowego rozliczenia VAT pozwalającym uznać kilka prawnie odrębnych osób za jednego podatnika (w zakresie jedynie podatku od towarów i usług). Jednak żeby uzasadnić wspólne rozliczanie przez odrębne od siebie podmioty, konieczne jest istnienie pomiędzy nimi powiązania finansowego, organizacyjnego i ekonomicznego. Powiązanie finansowe na gruncie ustawy o VAT oznacza: posiadanie bezpośrednio ponad 50% udziałów (akcji) w kapitale zakładowym, lub posiadanie ponad 50% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub posiadanie ponad 50% prawa udziału w zysku, każdego z pozostałych podatników będących członkami tej grupy. Przesłanki nie muszą być spełnione łącznie. O ile wymóg ścisłego powiązania wynika wprost z prawa Unii Europejskiej, nie wszystkie państwa rozumieją to pojęcie w sposób jednolity.

Grupa VAT istnieje jednak w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Dzięki temu możliwe jest uwzględnienie orzeczeń zapadłych na tle regulacji innych państw. Ścisłe powiązanie ekonomiczne i organizacyjne było przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 1 grudnia 2022 r., w sprawie o sygn. akt C-141/20. Trybunał musiał rozstrzygnąć przypadek, gdy wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, funkcjonującej na podstawie prawa niemieckiego, posiadają, odpowiednio, 51% i 49% udziałów, ale każdy ze wspólników dysponuje równą ilością głosów na walnym zgromadzeniu. Jednocześnie przepisy niemieckie wymagały posiadania zarówno kapitału większościowego jak i większości głosów pozwalających narzucić swoją wolę dla uznania, że grupa podatkowa powstała. Trybunał stwierdził jednak, że ustanowiony przez organy podatkowe wymóg dotyczący konieczności posiadania przez podmiot nadrzędny, oprócz większościowego udziału, większości praw głosu w pozostałych podmiotach wchodzących w skład grupy podatkowej wykraczał poza to, co było konieczne do osiągnięcia celów zapobiegania nadużyciom lub zwalczania oszustw podatkowych względnie unikania opodatkowania. Oznacza to, że samo posiadanie udziału większościowego jest wystarczające dla uznania istnienia powiązania pod względem finansowym.

Trybunał odniósł się również do charakteru funkcjonowania grupy VAT, między innymi do możliwości indywidualnego rozliczania przez członków grupy. Trybunał stwierdził jasno, że  utworzenie grupy VAT wyklucza, aby członkowie grupy podatkowej VAT nadal oddzielnie składali deklaracje VAT i byli rejestrowani w ramach grupy i poza nią jako podatnicy, ponieważ tylko jeden podatnik jest uprawniony do sporządzania tych deklaracji. Przepisy prawa unijnego, gdy są stosowane przez państwo członkowskie, wymagają zatem, aby krajowe przepisy transponujące stanowiły, że podatnik ten jest jednym podatnikiem oraz że grupie przyznaje się jeden numer identyfikacji podatkowej. Trybunał przywołał komunikat Komisji Europejskiej stwierdzający, że grupa VAT jest niejako fikcyjnym tworem tworzącym jednego podatnika dla celów VAT, ale też jedynie dla celów VAT.

Przepisy wprowadzające grupę VAT w Polsce uwzględniają bogate orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości na tle grupy VAT. Zgodnie z przepisami wchodzącymi w życie 1 stycznia 2023, z chwilą uzyskania statusu podatnika, grupa VAT wchodzi w prawa i obowiązki poszczególnych jej członków, jej przedstawiciel powinien wystąpić o nadanie NIP. NIP dotyczy jedynie identyfikacji samej grupy, członkowie grupy w zakresie innych podatków nadal korzystają ze swoich numerów.