Dodatkowe opłaty pobierane od dostawców naruszają uczciwą konkurencję (I)

Praktyki nabywców, którzy pobierają od dostawców opłaty w związku z przyjęciem od nich towarów do sprzedaży to przejaw patologii na rynku. Takie stanowisko wynika z dwóch wyroków Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2014 r. (sygn. akt I CSK 615/13 oraz  I CSK 597/13). 

Sąd Najwyższy zbadał legalność działań jednej z sieci handlowych, która na podstawie umów z dostawcami obciążała ich m.in. opłatami w postaci premii  za dostarczenie towaru oraz opłatami logistycznymi. Opłaty te miały dotyczyć usług, które sieci rzekomo świadczyły na rzecz dostawców (logistycznych, marketingowych, reklamowych). W rzeczywistości zaś opłaty miały charakter tzw. opłat półkowych, których wprost zakazuje art. 15 ust. 1 pkt 4) ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji  (Dz.U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503, z późn. zm., „UZNK„).

Opłaty półkowe stanowią szczególny typ czynu nieuczciwej konkurencji, który polega na utrudnianiu innym przedsiębiorcom dostępu do rynku przez pobieranie od nich innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Do najczęściej stosowanych tego rodzaju opłat należą: (i) opłaty za tzw. wejście do sklepu, (ii) opłata za otwarcie nowej placówki w sieci, (iii) dodatkowe rabaty przyznawane sieciom za zrealizowany obrót towarami dostawcy oraz (iv) dodatkowe opłaty reklamowe i marketingowe.

Częstym zjawiskiem w obrocie jest pobieranie przez nabywców (głównie duże sieci handlowe) tego rodzaju opłat, po to aby na słabszych ekonomicznie dostawców przerzucić część kosztów związanych z dalszą odsprzedażą towarów, lub uzyskać ich kosztem dodatkowe dochody (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2006r. , sygn. akt II CK 378/05).

Ich negatywny efekt rynkowy polega na stworzeniu sztucznych barier dostępu do rynku. Z rynku eliminowani mogą zostać  przedsiębiorcy, którzy potencjalnie są w stanie oferować towary o właściwościach poszukiwanych przez konsumentów, lecz taką możliwość mają utrudnioną z uwagi na zachowania swoich kontrahentów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 lutego 2009 r., sygn. akt I ACa 94/09).

Stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy stanowi zatem wyraźną kontynuację dotychczasowej linii orzecznictwa. Potwierdza ono, że delegalizacja tego typu praktyk jest konieczna aby przeciwdziałać nadużyciom pozycji rynkowej przez przedsiębiorców w relacjach z innymi przedsiębiorcami, które godzą w rynek (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 1993 r., sygn. akt SK 20/12).

Dostawcy, których interes został zagrożony lub naruszony wskutek działań nabywców mogą dochodzić swoich praw na drodze cywilnoprawnej. Zgodnie z art. 18 ust. 1 UZNK można w takiej sytuacji żądać od dostawcy, w szczególności (i) zaniechania niedozwolonych działań, (ii) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych oraz (iii) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

Niezależnie od tego, opłaty półkowe – jako ingerujące w zjawisko skutecznej konkurencji mogą być delegalizowane na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. O konsekwencjach i możliwościach, jakie stąd wynikają dla przedsiębiorców dowiecie się Państwo w jednym z kolejnych wpisów.