Aktualnie prowadzone są prace nad przyjęciem projektu ustawy regulującej zasady dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Celem przyszłej ustawy jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego postanowień dyrektywy 2014/104/UE, która zakłada ujednolicenie reguł prywatnoprawnej ochrony konkurencji poprzez zapewnienie wszystkim poszkodowanym z tytułu naruszeń prawa konkurencji prawa do pełnej rekompensaty. Zgodnie z art. 21 ust. 1 dyrektywy 2014/104 /UE nowe przepisy powinny zostać wprowadzone w życie najpóźniej do 27 grudnia 2016 r. W ramach kolejnych wpisów wskazane zostaną najistotniejsze propozycje zmian projektowane w tym zakresie w Polsce o istotnym praktycznym znaczeniu dla przedsiębiorców.
7 marca 2016 r. opublikowany został projekt założeń do nowej ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Projekt przewiduje szereg zmian w obowiązujących przepisach prawa konkurencji oraz prawa i postępowania cywilnego, tak w sferze rozwiązań związanych z przesłankami i podstawą dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, jak i w obszarze regulacji dotyczących egzekwowania tych roszczeń na drodze postępowania cywilnego.
Pełna odpowiedzialność za każde naruszenie
W zamierzeniu autorów projektu przyszła ustawa ma obejmować dochodzenie roszczeń za szkody wyrządzone przez każde naruszenie prawa konkurencji, niezależnie od tego czy dane naruszenie wpływa na rynek unijny, czy tylko na rynek krajowy. Dotyczy to zarówno porozumień ograniczających konkurencję (w szczególności karteli zawiązywanych przez konkurencyjne przedsiębiorstwa), jak i niedozwolonych praktyk jednostronnych stosowanych przez podmioty dominujące.
Poszkodowani w związku z naruszeniem prawa konkurencji uzyskają prawo do pełnego naprawienia szkody spowodowanej przedmiotowym naruszeniem wraz z odsetkami o charakterze kompensacyjnym od dnia powstania szkody do dnia wymagalności odszkodowania.
Zasada bezprawności i odpowiedzialność innych podmiotów
Co istotne, odpowiedzialność sprawy naruszenia opierać ma się na zasadzie bezprawności, a zatem wyłącznie na przesłane sprzeczności czynu z prawem konkurencji, niezależnie od umyślności czy niedbalstwa sprawcy.
Autorzy projektu przewidują także, iż za szkodę odpowiedzialny będzie nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto nakłonił do wyrządzenia szkody, pomógł w jej wyrządzeniu, lub świadomie z niej skorzystał (na zasadzie analogii do przepisów kodeksu cywilnego o odpowiedzialności pomocnika, podżegacza i korzystającego ze szkody). W przypadku powierzenia czynności innej osobie niepodlegającej kierownictwu, powierzający będzie odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez tę osobę, na zasadzie tzw. winy w wyborze. Z kolei w sytuacji powierzenia czynności osobie podlegającej kierownictwu powierzający będzie odpowiedzialny za szkodę niezależnie od tego, iż działania bezpośredniego sprawcy były niezawinione.
Bezpośredni i pośredni poszkodowani
Prawo do odszkodowania będzie przysługiwać zarówno osobom fizycznym i prawnym bezpośrednio dotkniętym skutkami naruszeń, tj. osobom, które nabyły bezpośrednio od sprawcy naruszenia produkty lub usługi objęte naruszeniem prawa konkurencji, jak i tzw. pośrednio poszkodowanym, tj. nabywcom pośrednim, którzy nabyli, nie bezpośrednio od sprawcy naruszenia, lecz od nabywcy bezpośredniego lub nabywcy kolejnego, produkty/usługi objęte naruszeniem prawa konkurencji lub produkty/usługi będące pochodnymi tych produktów/usług, lub zawierające takie produkty/usługi.
W każdym przypadku sąd będzie miał możliwość szacowania wysokości odszkodowania z uwzględnieniem kwoty tzw. „nadmiernego obciążenia”, które zostało przerzucone na poszkodowanego i które oznacza różnicę między faktycznie zapłaconą przez niego ceną, a ceną, która obowiązywałaby, gdyby nie doszło do naruszenia prawa konkurencji. W odniesieniu do nabywców pośrednich ustanowione ma zostać wzruszalne domniemanie przerzucenia na nich nadmiernego obciążenia. Domniemanie to opierać będzie się o stwierdzenie (i) samego faktu nabycia przez tego nabywcę produktów lub usług objętych naruszeniem prawa konkurencji, którego sprawcą jest pozwany, albo produktów lub usług od niego pochodnych oraz (ii) faktu nadmiernego obciążenia bezpośredniego nabywcy tych produktów lub usług.