Dnia 29 września 2022 r. doszło do wydania decyzji przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (dalej jako: „BFG” lub „Fundusz”) o wszczęciu wobec Getin Noble Bank S.A. (dalej jako: „GNB”) przymusowej restrukturyzacji. Przymusowa restrukturyzacja została wszczęta z dniem doręczenia GNB decyzji Funduszu, a co w tym przypadku miało miejsce 30 września 2022r. Jest to kolejne po Idea Bank S.A. przymusowe postępowanie restrukturyzacyjne instytucji finansowej.

Komunikat BFG w sprawie przymusowej restrukturyzacji GNB jak również treść samej Decyzji BFG jest dostępna na stronie: https://www.bfg.pl/przymusowa-restrukturyzacja-getin-noble-bank-s-a/

Kwestię wszczęcia i prowadzenia przymusowej restrukturyzacji reguluje ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym, systemie gwarantowanych depozytów, przymusowej restrukturyzacji z dnia 10 czerwca 2016 r. (dalej jako: „u. BFG”). Należy wyjaśnić, iż wskazana ustawa wprowadza odrębny proces restrukturyzacji instytucji kredytowych (banków) lub firm inwestycyjnych w porównaniu do ustawy Prawo restrukturyzacyjne. U. BFG jest regulacją szczególną wobec Prawa restrukturyzacyjnego, a co uzasadnienie znajduje we właśnie podmiocie restrukturyzowanym – banku i w związku z tym konieczności zapewnienia stabilności finansowej oraz bieżącej obsługi deponentów banku ze środków pochodzących z funduszu gwarancyjnego.

Organem przymusowej restrukturyzacji jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny (dalej jako: „BFG” lub „Fundusz”). Jest on osobą prawną wykonującą zadania określone w ustawie, przy czym nie jest on państwową osobą prawną i nie jest inną państwową jednostką organizacyjną. Oznacza to, iż na gruncie prawa cywilnego i procesowego posiada własną osobowość prawną i legitymację procesową. Do zadań Funduszu należy m.in. wykonywanie obowiązków wynikających z gwarantowania depozytów, w szczególności dokonywanie wypłaty środków gwarantowanych deponentom, prowadzenie przymusowej restrukturyzacji, przygotowywanie, przegląd i aktualizacja planów przymusowej restrukturyzacji i grupowych planów przymusowej restrukturyzacji.

Podstawą wszczęcia i prowadzenia przymusowej restrukturyzacji jest więc decyzja BFG. Decyzja taka może zawierać m.in. dokonanie umorzenia lub konwersji instrumentów kapitałowych lub zobowiązań kwalifikowanych, określać zakres i warunki zastosowania instrumentów przymusowej restrukturyzacji oraz ustanowić administratora lub zastępcę administratora, jak również zawiesić działalność podmiotu w restrukturyzacji lub zlikwidować podmiot w restrukturyzacji w drodze postępowania upadłościowego albo likwidacyjnego (art. 230 ust. 1 u. BFG). W pierwszej więc kolejności to decyzja taka będzie określać sposób i zakres przeprowadzanej przymusowej restrukturyzacji. Kolejno Fundusz może stosować instrumenty przymusowej restrukturyzacji, którymi są przejęcie przedsiębiorstwa, instytucja pomostowa, umorzenie lub konwersja zobowiązań lub też wydzielenie praw majątkowych. W przypadku GNB podjęto decyzję o powołaniu Administratora (art. 153 u.BFG), a także o zastosowaniu tzw. instytucji pomostowej w postaci Banku BFG S.A. z siedzibą w Warszawie (dalej jako: „Instytucja pomostowa” lub „Bank Pomostowy’), który obecnie działa już pod zmienioną firmą VeloBank S.A.

Administrator jest podmiotem uprawnionym do reprezentacji podmiotu w restrukturyzacji (GNB). Zgodnie z art. 113 u. BFG zarząd pomiotu w restrukturyzacji ulega rozwiązaniu, a mandaty jego członków wygasają, co oznacza, iż zarząd GNB definitywnie przestaje pełnić swoje dotychczasowe funkcje reprezentacyjne. Także udzielone wcześniej prokury i pełnomocnictwa wygasają. Funkcję reprezentacyjną pełni więc Administrator powołany przez Fundusz.

Instytucja pomostowa to z kolei podmiot, którego jedynym akcjonariuszem lub podmiotem dominującym jest Fundusz, utworzony w celu przeniesienia na ten podmiot praw udziałowych podmiotu w restrukturyzacji, jego przedsiębiorstwa albo praw majątkowych lub zobowiązań podmiotu w restrukturyzacji w celu kontynuowania w całości lub części działalności prowadzonej przez podmiot w restrukturyzacji (art. 2 ust. 26 u. BFG).

Rodzaj praw i zobowiązań, które zostały przeniesione na Bank Pomostowy będzie więc wynikać z Decyzji BGF z dnia 29 września 2022 r. (dalej jako: „Decyzja BFG”). Decyzja ta stanowi, że na Instytucję pomostową przechodzi ogół praw majątkowych związanych z przedsiębiorstwem GNB z określonymi wyjątkami. Do wyjątków tych zaliczono szereg różnego rodzaju spraw i roszczeń w tym wynikających z tzw. kredytów frankowych, usług związanych z umowami, umowami ramowymi lub zleceniami dotyczącymi transakcji zabezpieczających ryzyka zmiany kursu walut, czynności związanych m.in. z przyjmowaniem i przekazywaniem zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych. Zakresem wyłączenia przejścia praw i zobowiązań na Instytucję pomostową objęto również poszczególne umowy określone w pkt 1. lit k) podpunkt I-XIV Decyzji BFG. Podobnie wyłączeniu spod przejścia na instytucję pomostową podlegają zobowiązania GNB będące przedmiotem postępowań z powództwa poszczególnych podmiotów (punkt 1. lit k) Decyzji BFG).

Następstwa prawne poszczególnych wierzycieli GNB związane z jego przymusową restrukturyzacją będą więc zależeć od tego czy roszczenia te nie są objęte zakresem wyłączenia spod ich przejęcia przez Bank Pomostowy (Wariant A) czy też są one objęte wyłączeniem z zakresu przejścia ogółu praw związanych z przedsiębiorstwem GNB na Bank Pomostowy (Wariant B). Ma to również ogromne znaczenie dla skutków procesowych postępowań wszczętych i prowadzonych po dniu określonym w Decyzji BFG jako dzień tzw. „Dzień Przeniesienia”, tj. 3 października 2022 r.

Wariant A – roszczenia nieobjęte wyłączeniem przejścia na Instytucję pomostową
Instytucja pomostowa jest tworzona przez Fundusz w formie sp. z o.o. albo S.A., a więc posiada ona własną zdolność prawną (sądową) i zdolność do czynności prawnych (procesową). W tym przypadku jest to VeloBank S.A.

Skutki przejścia ogółu praw związanych z przedsiębiorstwem GNB (nazwijmy to „sukcesją generalną”) określa art. 191 u. BFG. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu z dniem określonym w decyzji instytucja pomostowa wstępuje w miejsce podmiotu w restrukturyzacji w zakresie przejętych praw majątkowych i zobowiązań, w tym do postępowań sądowych. Uznając więc, że dane roszczenie nie jest objęte zakresem wyłączenia praw i obowiązków podlegających przejściu na Bank Pomostowy (tj. że na Bank Pomostowy przeszło to roszczenie) to wówczas roszczenie takie powinno być kierowane do Banku Pomostowego zaś wszelkie postępowania sądowe wszczęte przeciwko GNB powinny się toczyć (po dniu, w których Decyzja BFG stanie się ostateczna) z udziałem Banku Pomostowego jako pozwanego. A dokładniej na podstawie art. 174 § 1 pkt 1) k.p.c. sądy cywilne powinny zawiesić prowadzone postępowania w związku z utratą zdolności sądowej przez dotychczasowego pozwanego w związku z dochodzonym roszczeniem, wezwać do wzięcia udziału Bank Pomostowy jako ogólnego następcę prawnego GNB oraz podjąć i kontynuować postępowanie z udziałem Banku Pomostowego jako pozwanego.

Wariant B – roszczenia wierzycieli, które są objęte wyłączeniem przejścia na Instytucję pomostową
Przy ustaleniu, iż dane roszczenie jest jednak objęte wyłączeniem przejścia na Bank Pomostowy to sytuacja taka staje się już o wiele bardziej skomplikowana i niestety o wiele mniej optymistyczna dla takiego wierzyciela. Wówczas jego roszczenie nadal skierowane powinno być przeciwko GNB, jednakże zmienia się znacząco sposób, a w zasadzie w ogóle możliwość jego dochodzenia.

Fakt tego, iż w przypadku jeżeli dane roszczenie jest objęte wyłączeniem spod sukcesji na rzecz Banku Pomostowego to wówczas roszczenie to powinno być nadal kierowane wobec GNB potwierdza treść art. 180 u. BFG, zgodnie z którym właścicielom, dłużnikom i wierzycielom podmiotu w restrukturyzacji, których prawa majątkowe lub zobowiązania nie zostały przejęte w wyniku decyzji nie przysługują roszczenia do podmiotu przejmującego, jego składników majątkowych i członków jego organów.

Zgodnie z przepisem art. 133 u. BFG postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji (GNB) wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji podlega umorzeniu. Oznacza to, iż jeżeli dany wierzyciel, którego wierzytelność pozostała przy GNB posiada tytuł wykonawczy wobec GNB lub też prowadził wobec niego postępowanie egzekucyjne to wówczas postępowanie takie nie może być wszczęte lub podlega umorzeniu.

Przepisy u. BFG nie wskazują również skutku otwarcia przymusowej restrukturyzacji na wszczęte postępowania sądowe, których stroną jest restrukturyzowany bank. W tym zakresie należy więc stosować przepisy k.p.c. Sądzę jednakże, iż w niniejszej sprawie nie będzie miał zastosowania art. 174 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c., bowiem przepis ten enumeratywnie wskazuje przyczyny zawieszenia postępowania, zaś jego norma zaadresowana jest do sądu. W przedmiotowym postępowaniu nie mamy do czynienia z masą upadłości (tu nie doszło do ogłoszenia upadłości), ani z masą sanacyjną (tu nie doszło do wszczęcia postępowania sanacyjnego), nie ustanowiono tu zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym, który jest charakterystyczny dla postępowania sanacyjnego, choć gdyby dokonać wykładni rozszerzającej (co wydaje mi się nie jest dopuszczalne w tym przypadku) to za zarządcę takiego można byłoby uznać BFG, którego funkcje pełni powołany Administrator, a za postępowanie restrukturyzacyjne uznać należałoby przymusową restrukturyzację prowadzoną wobec GNB (czym w zasadzie jest). Niezależnie jednak od tego przepisem wprost odnoszącym się do wpływu przymusowej restrukturyzacji na prowadzone postępowania sądowe jest art. 176 § 2 k.p.c. Zgodnie z nim sąd zawiesi na wniosek Bankowego Funduszu Gwarancyjnego postępowanie, w którym podmiot w restrukturyzacji jest stroną. Sądzę, iż art. 176 § 2 k.p.c. jest lex specialis wobec art. 174 § 1 k.p.c.

Choć nie jest to uregulowane wprost uznać należy, iż legitymacja procesowa we wszczętych postępowaniach cywilnych przeciwko GNB, a mogących ulec zawieszeniu na podstawie art. 176 §2 k.p.c. w wyniku wszczęcia przymusowej restrukturyzacji GNB, przysługuje obecnie BFG, który działa jako zastępca pośredni GNB, a który wykonuje swoje prawa przy pomocy powołanego Administratora. Nie ma wprost przepisu, który by o tym stanowił, jak również w podobnym przedmiocie zostało przedstawione zagadnienie prawne Sądowi Najwyższemu, a które zostało przyjęte do rozpatrzenia i nadano mu sygn. akt III CZP 107/22. Treść zagadnienia prawnego przedstawia się następująco: „Czy Bankowy Fundusz Gwarancyjny, na którego wniosek postępowanie w sprawie zostało zawieszone na podstawie art. 176 § 2 k.p.c., jest stroną postępowania incydentalnego wszczętego wskutek wniosku złożonego przez stronę powodową o podjęcie tego postępowania?”. Sądzę, iż SN może dojść do konkluzji, iż BFG w przypadku wszczęcia przymusowej restrukturyzacji pełni rolę jedynie zastępcy pośredniego banku w restrukturyzacji, któremu przysługuje legitymacja procesowa do występowania w imieniu własnym, ale ze skutkiem na rzecz tego banku. Powyższe wnioski można wyinterpretować z następujących faktów: a) organem przymusowej restrukturyzacji jest Fundusz; b) Fundusz jest osobą prawną wykonującą zadania określone w ustawie c) do zadań Funduszu należy m.in. prowadzenie przymusowej restrukturyzacji; d) z chwilą wszczęcia przymusowej restrukturyzacji na Fundusz przechodzi prawo podejmowania uchwał i decyzji w sprawach zastrzeżonych w ustawie i statucie albo umowie spółki do właściwości organów podmiotu w restrukturyzacji (czyli również zarządu); e) zarząd GNB uległ rozwiązaniu, a mandaty jego członków wygasły i to Fundusz reprezentuje podmiot w restrukturyzacji f) Fundusz nie jest żadnym organem GNB, ale odrębnym i niezależnym podmiotem. Mylące jednak może być sformułowanie w u. BFG, iż BFG czy też Administrator „reprezentuje” GNB, co by oznaczało, że podmioty te działają w imieniu i z bezpośrednim skutkiem na rzecz GNB, jednakże ten wariant również jest możliwy do przyjęcia.

Pokrótce powyższe rozważania oznaczają, iż w przypadku uznania, że dane roszczenie nie przeszło na Bank Pomostowy to w związku z przymusową restrukturyzacją GNB sąd prowadzący dane postępowanie powinien je zawiesić z urzędu na podstawie art. 174 § 1 pkt 1) k.p.c. w związku z utratą legitymacji formalnej procesowej przez GNB, wezwać Fundusz do wzięcia udziału w sprawie jako zastępcę pośredniego GNB i wówczas Fundusz będzie mógł skorzystać z art. 176 § 2 k.p.c. i wnieść o zawieszenie takiego postępowania lub też przy przyjęciu, że Administrator jest reprezentantem GNB to wówczas nie doszłoby do zawieszenia postępowania na podstawie art. 174 § 1 pkt 1) k.p.c., ale Administrator ten powinien jedynie wstąpić do postępowania i złożyć wniosek o jego zawieszenie na podstawie art. 176 § 2 k.p.c. Kolejno postępowanie takie powinno zostać podjęte po zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego GNB i odzyskania przez niego pełnej możliwości działania we własnym imieniu i na swoją rzecz. Okres jednakże zawieszenia takiego postępowania może być znaczny i wynoszący nawet kilka lat. Nadto istnieje również ryzyko, że zastosowane środki restrukturyzacyjne wobec GNB zawiodą. Wówczas zgodnie z art. 230 u. GFB wobec GNB może zostać ogłoszona upadłość, co skutkowałoby tym, iż zawieszone postępowania cywilne nie będą podlegać podjęciu, ale pozostaną one nadal zawieszone do czasu zakończenia postępowania upadłościowego. Z kolei same wierzytelności będące przedmiotem takiego postępowania cywilnego będą podlegać zgłoszeniu na listę wierzytelności do syndyka w toku postępowania upadłościowego, który dokona oceny jej zasadności i kolejno jej uznania na liście lub odmowy jej uznania.

Paweł Szalewicz

Radca prawny/Doradca restrukturyzacyjny

SDZLegal Schindhelm