Niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki a termin przedawnienia roszczeń wierzyciela

W wyroku z dnia 9 kwietnia 2015 r. (V CSK 441/14) Sąd Najwyższy uznał, że niezłożenie przez członka zarządu spółki z o.o. w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości może stanowić przestępstwo określone w art. 586 Kodeksu spółek handlowych. W związku z tym, termin przedawnienia roszczeń, dochodzonych od członków zarządu w razie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce w rozumieniu art. 299 Kodeksu spółek handlowych, może ulec wydłużeniu z 3 do 20 lat.

Członek zarządu spółki z o.o. może odpowiadać za jej zobowiązania, jeżeli mimo zaistnienia jej niewypłacalności, nie złożył on w terminie wniosku o ogłoszenie jej upadłości. Przyjmuje się, że wyżej opisana odpowiedzialność ma charakter deliktowy.

Termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody został uregulowany w art. 4421 Kodeksu cywilnego. § 1 powołanego artykułu stanowi, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jednakże, jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, to zgodnie z art. 4421 § 2 Kodeksu cywilnego roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Tym samym, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego przedstawionym w przytoczonym orzeczeniu, do oceny terminu przedawnienia roszczeń wierzycieli spółki z o.o. wobec jej członka zarządu zastosowanie znajdzie art. 4421 Kodeksu cywilnego.

Art. 586 Kodeksu spółek handlowych przewiduje natomiast, że niezgłoszenie – pomimo zaistnienia ustawowych przesłanek – wniosku o upadłość spółki z o.o. jest zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Z kolei zagrożenie karą grzywny, ograniczenia albo pozbawienia wolności do jednego roku warunkuje, że czyn taki stanowi występek. A zatem do dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym stosowany będzie art. 4421 § 2 Kodeksu cywilnego. Zapewni to wierzycielowi aż 20 lat na wytoczenie powództwa przeciwko członkowi zarządu spółki z o.o. Jednocześnie, ten członek zarządu do chwili upływu 20-letniego okresu terminu przedawnienia nie będzie mógł skorzystać w toczącym się postępowaniu z zarzutu przedawnienia.

Ponadto, jeżeli postępowanie karne nie było prowadzone lub jeżeli nie zostać wydany prawomocny wyrok skazujący w postępowaniu karnym, w którym stwierdzono popełnienie czynu określonego w art. 586 Kodeksu spółek handlowych, sąd w postępowaniu cywilnym będzie uprawniony do dokonania samodzielnej oceny, czy zachowanie członka zarządu spółki z o.o. stanowiło przestępstwo. Dotyczy to przede wszystkim konieczności poczynienia takich ustaleń w związku z podnoszeniem zarzutu przedawnienia z art. 4421 Kodeksu cywilnego. Wymaga również podkreślenia, że sąd cywilny oceniając, czy konkretne zachowanie członka zarządu spółki z o.o. stanowi czyn z art. 586 Kodeksu spółek handlowych, powinien uwzględniać treść przepisów prawa karnego materialnego, w szczególności regulujących postać zamiaru, rodzaju winy i jej stopnia.