Członek zarządu jako pełnomocnik spółki kapitałowej

Zgodnie z teorią organów, spółka kapitałowa, tak jak każda inna osoba prawna działa przez swoje organy uprawnione do jej reprezentacji, którym co do zasady jest zarząd. Nie podlega żadnym wątpliwościom, że podmioty gospodarcze mogą być reprezentowane także przez przedstawicieli ustawowych, w tym w szczególności przez kuratora. Jednakże szczególnie ciekawym zagadnieniem dla przedsiębiorców, ze względu na ułatwienia jakie niesie za sobą  jest odpowiedź, na pytanie czy członek zarządu może zostać umocowany pełnomocnikiem spółki kapitałowej, w której pełni przedmiotową funkcję?

Dopuszczalność udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu spółki kapitałowej (zarówno spółki z o.o., jak i spółki akcyjnej) do jej reprezentacji budziło liczne kontrowersje. Wśród przeciwników łączenia funkcji członka zarządu i pełnomocnika dominował pogląd, iż przedmiotowe działanie stanowi obejście reguł reprezentacji, w przypadku ustanowienia przez wspólników reprezentacji łącznej. Odwoływali się oni do tego, iż to wspólnicy ustalają reguły reprezentacji spółki i w tym zakresie została im przyznana kompetencja wyłączna szczegółowo określona w umowie spółki lub statucie. Wreszcie dopuszczalność udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu spółki do jej reprezentacji została rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy („SN”) w uchwale z dnia 23.08.2006 r. (III CZP 68/06), w której SN przyjął za założenie dla dalszych rozważań, iż przepisy Kodeksu cywilnego (dalej jako: „KC”) znajdują zastosowanie także w odniesieniu do czynności prawnych z zakresu prawa handlowego, o ile nic innego nie wynika z przepisów ustawy. Obowiązywanie wskazanej zasady wynika, w pierwszej kolejności z art. 2 KSH, który w sprawach nieuregulowanych w ustawie nakazuje stosować przepisy KC, jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, to przepisy KC stosuje się odpowiednio. Natomiast stosowanie przepisów KC w odniesieniu do czynności prawnych z zakresu prawa handlowego może zostać wyłączone tylko wyraźnym przepisem ustawy. Przepis ten ujmuje w swej treści dwie zasady, tj. zasadę jedności prawa cywilnego oraz zasadę ograniczonej autonomii prawa spółek handlowych w stosunku do prawa cywilnego. W dalszej argumentacji SN wskazuje, że dopuszczalność ustanowienia pełnomocnikiem spółki członka jej zarządu nie została ustawowo wyłączona (silentium legis). Dalej SN konkluduje, że organ spółki kapitałowej oraz pełnomocnik to dwie odrębne instytucje prawne, dlatego też należy uznać za dopuszczalne umocowanie członka zarządu w charakterze pełnomocnika spółki kapitałowej. Co więcej uchwała SN III CZP 17/14 rozszerzyła swobodę działania członka zarządu w charakterze pełnomocnika spółki, poprzez uznanie możliwości ustanowienia go pełnomocnikiem do czynności określonego rodzaju.

Niewątpliwie możliwość udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu do reprezentacji spółki stanowi korzystne i praktyczne rozwiązanie dla przedsiębiorców. Zdarzają się bowiem sytuacje, gdy potrzeba dokonania określonej czynności prawnej (określonych czynności prawnych) występuje w okresie, gdy z jakichkolwiek przyczyn jest niemożliwe lub znacznie utrudnione wspólne działanie członków zarządu uprawnionych do łącznej reprezentacji spółki, w szczególności ze względów natury faktycznej, takiej jak np. pobyt jednego z członków zarządu w szpitalu czy też na urlopie. Wiedząc o możliwości wystąpienia takich przeszkód, zostaje udzielone pełnomocnictwo szczególne bądź rodzajowe jednemu z członków zarządu, który z przyczyn obiektywnych wydaje się być osobą właściwszą do działania w charakterze pełnomocnika spółki, choćby z racji lepszego rozeznania w sprawach spółki, które de facto sam prowadzi niż inna osoba trzecia.