Wyłącznie indywidualnej kontroli wspólników w drodze zmiany umowy spółki

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością pomimo, że co do zasady jest ona spółką kapitałową, istotną rolę odgrywa element osobowy. Przejawia się on, w szczególności w przyznaniu jej wspólnikom prawa kontroli. Prawo do kontroli może być przyznane jako szczególne uprawnienie powiązane z określonymi udziałami (art. 174 § 2 KSH) albo jako uprawnienie osobiste wspólnika (art. 159 KSH). Takim szczególnym sposobem wykonywana kontroli może być przykładowo przyznawanie jednemu lub kilku wspólnikom prawa do powoływania członka zarządu i przyznanie temu członkowi zarządu w umowie spółki prawa do sprawowania bieżącej kontroli w zakresie działalności spółki (por. wyr. SA w Katowicach z 16.12.2005 r., I ACA 1190/05, OSA w Katowicach 2006, Nr 3, poz. 11). Zasadnym zaś, w tym zakresie dla przedsiębiorców wydaje się rozważenie kwestii, czy uchwała zgromadzenia wspólników zmieniająca umowę spółki przez wyłączenie prawa indywidualnej kontroli wspólników w następstwie np. powołania rady nadzorczej stanowi uchwałę uszczuplającą prawa udziałowe wspólników i dla swej ważności wymaga zgody wszystkich wspólników, którym to prawo przysługuje, czy uszczuplenie praw udziałowych w rozumieniu art. 246 § 3 KSH odnosi się tylko do szczególnych uprawnień, przyznanych indywidualnie oznaczonemu wspólnikowi, a więc do udziałów uprzywilejowanych.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w orzecznictwie za utrwalony uznać należy kierunek wykładni art. 246 § 3 KSH, wskazujący że przepis ten dotyczy także uprawnień wspólnika, przysługujących mu jako udziałowcowi spółki na tych samych ogólnych zasadach co innym wspólnikom. W wyroku z dnia 12 maja 2005 r. (V CSK 562/04, OSNC 2006/4/70) Sąd Najwyższy stwierdził, że poprzednik omawianego przepisu, art. 237 § 3 KH, nie wymieniał uchwały dotyczącej zmiany umowy spółki uszczuplającej prawa udziałowe. Mowa w nim była o uchwałach zmieniających umowę spółki zwiększających świadczenia wspólników lub uszczuplających prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom. Wprowadzona modyfikacja – przyjęcie w art. 246 § 3 KSH, że wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy, uchwała zmieniająca umowę spółki zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe albo prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom – była reakcją na kontrowersję, która wyłoniła się na tle art. 237 § 3 KH: „czy prawa przyznane osobiście wspólnikowi to tylko uprawnienia związane z jego osobą, czy także uprawnienia przysługujące mu jako udziałowcowi spółki na tych samych zasadach co innym wspólnikom?”. Wymieniając, obok uchwały dotyczącej zmiany umowy spółki uszczuplającej prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, uchwałę dotyczącą zmiany umowy spółki uszczuplającą prawa udziałowe, ustawodawca sprzeciwił się tendencji uznawania za prawa przyznane osobiście uprawnień przysługujących wspólnikowi jako udziałowcowi spółki na tych samych zasadach co innym wspólnikom oraz poddał oba rodzaje uchwał takiemu samemu reżimowi prawnemu; podjęcie ich uzależnił od zgody wszystkich wspólników, których one dotyczą.

Powyższe stanowisko w pełni podtrzymał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 2010 r. (III CSK 246/09, „Palestra” 2010/7-8/262), w uzasadnieniu którego uznał, że spotykany niekiedy w piśmiennictwie oraz w orzecznictwie (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 maja 2008 r., V Ca 163/08, Biul. SA Ka 2008/4/33-34), pogląd, że „prawa udziałowe”, o których mowa w art. 246 § 3 KSH, należy łączyć tylko z wymienionymi w art. 174 § 3 KSH „udziałami uprzywilejowanymi” jest – jak trafnie wskazano w literaturze przedmiotu – nie do pogodzenia z jednoznacznym brzmieniem art. 246 § 3 KSH i nadaje się do rozpatrywania jedynie jako ewentualny postulat de lege ferenda.

Podsumowując uchwała zgromadzenia wspólników zmieniająca umowę spółki przez wyłączenie indywidualnej kontroli wspólników, a więc pozbawienia ich prawa służącego każdemu wspólnikowi z mocy art. 212 § 1 KSH z tytułu posiadanego udziału, stanowi uszczuplenie prawa udziałowego każdego wspólnika i wymaga – z mocy art. 246 § 3 KSH – uzyskania zgody każdego wspólnika.