Przepisy polskiego Kodeksu spółek handlowych, które uzależniają przeniesienie transgraniczne spółki do innego państwa członkowskiego od obowiązku przeprowadzenia jej likwidacji, naruszają swobodę przedsiębiorczości ustanowioną w Traktatach Wspólnotowych, i jako takie są niezgodne z prawem UE, takie wnioski płyną z najnowszego rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 października 2017 r. (sprawa C‑106/16 z wniosku Polbud sp. z o.o. w likwidacji).
Sprawa, którą rozstrzygał TSUE dotyczyła przeniesienia transgranicznego siedziby polskiej spółki Polbud sp. z o.o. do Luksemburga. W tym zakresie, jak wynika z dyspozycji art. 270 pkt 2) k.s.h. rozwiązanie spółki powoduje m.in. przeniesienie jej siedziby za granicę, a to z kolei implikuje obowiązek przeprowadzenia likwidacji (art. 272 k.s.h.). Niemniej jednak, Polbud sp. z o.o. złożył do sądu rejestrowego wniosek o wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego. Wniosek ten został uzasadniony przeniesieniem siedziby spółki do Luksemburga. Spółkę zarządzeniem wezwano do przedłożenia dokumentów wymaganych do zamknięcia likwidacji, tj. w szczególności uchwały o zakończeniu likwidacji wraz ze wskazaniem przechowawcy ksiąg i dokumentów oraz sprawozdań likwidacyjnych podpisanych przez likwidatora. W odpowiedzi na zarządzenie Polbud sp. z o.o. wskazał, że w jego ocenie przedłożenie wskazanych dokumentów nie jest konieczne, ponieważ spółka nie uległa rozwiązaniu ani nie dokonano podziału majątku spółki pomiędzy wspólników, a przyczyną złożenia wniosku o wykreślenie z rejestru było przeniesienie siedziby spółki do Luksemburga, gdzie istnieje ona nadal jako spółka prawa luksemburskiego.
W tych okolicznościach finałem postępowania przed sądami krajowymi było skierowanie przez Sąd Najwyższy pytania prejudycjalnego do TSUE: „Czy art. 49 i 54 [TFUE] stoją na przeszkodzie stosowaniu przez państwo członkowskie, w którym utworzona została spółka handlowa (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), przepisów prawa krajowego uzależniających wykreślenie z rejestru od rozwiązania spółki po przeprowadzeniu likwidacji, jeżeli spółka reinkorporowała się w innym państwie członkowskim na podstawie uchwały wspólników o kontynuowaniu osobowości prawnej nabytej w państwie utworzenia?”
Nie zagłębiając się w szczegóły komentowanego rozstrzygnięcia, chociażby ze względu na ograniczone ramy wpisu, zdaniem TSUE interpretacja 49 akapit drugi TFUE w związku z art. 54 TFUE prowadzi do wniosku, że swoboda przedsiębiorczości zapewnia spółkom prawa polskiego prawo do przekształcenia się w spółkę innego państwa członkowskiego, o ile spełnione są warunki utworzenia spółki określone w ustawodawstwie tego państwa, a w szczególności kryterium przyjęte dla celów powiązania spółki z krajowym porządkiem prawnym tego państwa członkowskiego. Dodatkowo zdaniem Trybunału co wpisuje się w dotychczasową linię orzeczniczą „w sytuacji gdy spółka prawa jednego państwa członkowskiego przekształca się w spółkę prawa innego państwa członkowskiego, spełniając przy tym warunki ustanowione w ustawodawstwie tego drugiego państwa członkowskiego, po to, aby istnieć w jego porządku prawnym, rzeczone uprawnienie nie tylko nie oznacza wyłączenia ustawodawstwa państwa członkowskiego pochodzenia w dziedzinie tworzenia i rozwiązywania spółek spod stosowania postanowień dotyczących swobody przedsiębiorczości, ale też nie może uzasadniać, że owo państwo członkowskie, w szczególności poprzez ustanowienie w wypadku przekształcenia transgranicznego bardziej restrykcyjnych warunków aniżeli warunki obowiązujące w wypadku przekształcenia spółki w ramach rzeczonego państwa członkowskiego, uniemożliwia danej spółce dokonanie tego transgranicznego przekształcenia lub zniechęca ją do niego”.
Konkludując artykuły 49 i 54 TFUE należy interpretować w ten sposób, że postanowienia te stoją na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego, które uzależniają przeniesienie statutowej siedziby spółki utworzonej na podstawie prawa jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego w celu przekształcenia jej w spółkę prawa tego innego państwa członkowskiego, w zgodzie z warunkami ustanowionymi w ustawodawstwie tego ostatniego państwa, od przeprowadzenia likwidacji pierwszej spółki.
W kolejnym wpisie postaram się natomiast przybliżyć argumenty, które moim zdaniem świadczą o tym, iż komentowany wyrok, w niektórych miejscach co najmniej nie przekonuje i może prowadzić w konsekwencji do osłabienia pozycji wierzycieli spółki przenoszącej siedzibę do innego państwa, bo dla kogo jest tak naprawdę likwidacja i czyje interesy ma chronić?