Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 marca 2023 r., sygn. akt C-616/21 (Gmina L.) – opodatkowanie czynności dokonywanych przez gminy

Wyrok Trybunału odnosi się do skierowanej wobec gminy interpretacji podatkowej dotyczącej opodatkowania podatkiem od wartości dodanej w odniesieniu do przeprowadzonych na jej zlecenie czynności związanych z usuwaniem azbestu oraz prawa do odliczenia VAT naliczonego od tych czynności.

Gmina ta planowała przeprowadzić przetarg w celu wykonania robót usuwania azbestu, przy czym wybrany oferent miał wystawić faktury zawierające VAT. Po drugie, na podstawie zapłaconych przez nią faktur rzeczona gmina zamierzała następnie uzyskać od funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej dotacje w wysokości od 40 % do 100 % poniesionych wydatków, w zależności od spełnienia wymogów określonych przez wspomniany fundusz. Gmina podnosiła, że nie jest podatnikiem VAT w ramach tej transakcji, ponieważ działa w charakterze organu władzy publicznej. Natomiast Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że gmina L. działa jako podatnik VAT i że w konsekwencji powinna być uprawniona do odliczenia VAT naliczonego. Wojewódzki Sąd Administracyjny przychylił się do stanowiska gminy. Od wyroku skargę kasacyjną wniósł do Naczelnego Sądu Administracyjnego Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej; następnie Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym w celu ustalenia, czy należy uznać za podatnika VAT gminę (organ władzy publicznej) w zakresie realizacji programu usuwania azbestu z nieruchomości znajdujących się na terenie tej gminy, stanowiących własność mieszkańców, którzy nie ponoszą z tego tytułu żadnych wydatków,  czy też taka działalność stanowi aktywność gminy jako organu władzy publicznej, podejmowaną w celu realizacji jej zadań, służących ochronie zdrowia i życia mieszkańców oraz ochronie środowiska, w związku z którą gmina nie jest uważana za podatnika VAT?

W celu udzielania odpowiedzi na zadane przez sąd pytanie Trybunał stwierdził, że należy jednak ustalić, czy gmina może zostać uznana za podmiot świadczący usługi będące przedmiotem postępowania. Prowadzi to do odpowiedzi twierdzącej: w niniejszej sprawie współistnieją dwa świadczenia usług, a mianowicie z jednej strony świadczenie zapewniane przez przedsiębiorstwo wybrane i opłacone przez gminę L., a z drugiej strony – świadczenie, którego, po pierwsze, podmiotem udzielającym jest ta gmina, po drugie, beneficjentami są jej zainteresowani mieszkańcy, i wobec którego, po trzecie, świadczenie wzajemne stanowi dotacja wypłacana tej gminie przez fundusz ochrony środowiska.

Jednakże, zgodnie art. 9 dyrektywy VAT, podatnikiem jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy rezultaty tej działalności. Określona działalność jest więc co do zasady uznawana za „gospodarczą”, jeżeli ma charakter stały i jest wykonywana w zamian za wynagrodzenie otrzymywane przez osobę, która ją wykonuje. Trybunał przypomniał jednak, że jeżeli gmina odzyskuje jedynie niewielką część poniesionych przez siebie kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych, taka różnica między tymi kosztami a kwotami otrzymanymi w zamian za oferowane usługi może wykluczać istnienie wynagrodzenia. Jest tak tym bardziej, gdy – jak w niniejszej sprawie – świadczenie wzajemne uiszczane przez usługobiorców nie istnieje. Z tego względu, co powinien sprawdzić sąd odsyłający, wydaje się, że gmina L. nie będzie wykonywała w danym przypadku działalności o charakterze gospodarczym.

W związku z tym Trybunał stwierdził, że okoliczność zlecania przez gminę przedsiębiorstwu czynności usuwania azbestu i odbierania wyrobów i odpadów zawierających azbest na rzecz jej mieszkańców będących właścicielami nieruchomości, którzy wyrazili taką wolę, nie stanowi świadczenia usług podlegającego opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, jeżeli taka działalność nie ma na celu osiągania stałego dochodu i nie prowadzi do żadnej płatności ze strony tych mieszkańców, zaś czynności te są finansowane ze środków publicznych.