Zgodnie z danymi udostępnionymi przez Główny Urząd Statystyczny nawet 100.000 spółek prawa handlowego (osobowych i kapitałowych), które były zarejestrowane w rejestrze sądowym (RHB), do dnia 31 grudnia 2015 r. nie dopełniło obowiązku złożenia wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców KRS. Oznacza to, iż z dniem 1 stycznia 2016 r. o godz. 00:00 utraciły one zdolność (podmiotowość prawną) – przestały istnieć, a ich mienie, w tym także prawa i obowiązki, nabył Skarb Państwa (szerzej o obowiązku przerejestrowania do KRS informowaliśmy tutaj).
Niestety po raz kolejny praktyka zweryfikowała efektywność zaproponowanych przez ministerstwo sprawiedliwości rozwiązań. Jak wynika z działań podjętych do tej pory przez starostwa powiatowe, uprawnione do wykonywania w imieniu Skarbu Państwa, praw i obowiązków pozostałych po nieprzerejestrowanych podmiotach, nawet sam ustawodawca do końca nie przewidział konsekwencji proponowanych zmian. Brak jest rozwiązań (przepisów wykonawczych), które pozwoliłyby starostwom powiatowym na efektywne gospodarowanie przejętym mieniem. W tym zakresie starości z końcem roku nie otrzymali od Sądów Rejestrowych żadnych informacji ze wskazaniem podmiotów, które nie dopełniły obowiązku przerejestrowania do KRS. Obowiązek ten został przerzucony na inne podmioty zainteresowane w sprawie, które dla przykładu chcą egzekwować swoje wierzytelności wobec nieprzerejestrowanych spółek lub ustalić status właścicielski mienia, które znajdowało się w ich posiadaniu na dzień 31 grudnia 2015. Wówczas to starostwa powiatowe powinny przeprowadzić poszukiwanie oraz inwentaryzację majątku po danym podmiocie, a jak pokazuje praktyka nie jest to łatwe zadanie. Dodatkowe problemy niesie także charakter mienia pozostałego po nieprzerejestrowanej spółce. Może się bowiem okazać, że dany podmiot był właścicielem nie tylko nieruchomości, ale np. udziałów (akcji) w innych spółkach kapitałowych.
Inwentaryzacja majątku nieprzerejestrowanego podmiotu, nie tylko wymaga czasu, ale w sposób bezpośredni kształtuje pozycję oraz funkcjonowanie innych podmiotów. Wyobraźmy sobie, że nieprzerejestrowany podmiot, był większościowym wspólnikiem innej spółki kapitałowej. W tym zakresie z dniem 31 grudnia 2015 r. uprawnienia z jego praw udziałowych wykonywać będzie starosta, w imieniu Skarbu Państwa. Natomiast samo przejście własności udziałów, mimo że nastąpiło z mocy ustawy, będzie skuteczne od chwili zawiadomienia przez uprawnionego (starostę) spółki o ww. okoliczności. Do tego momentu wobec spółki znajduje zastosowanie fikcja prawna polegająca na przyjęciu, że nieprzerejestrowany podmiot nadal istnieje i zajmuje pozycję wspólnika (art. 187 KSH). Taka sytuacja, w przypadku gdy umowa spółki wprowadza wymóg quorum, prowadzi w efekcie do paraliżu decyzyjnego, a zarząd będzie mógł wykonywać jedynie te uprawnienia, które nie wymagają uprzedniej zgody wspólników. Jednakże to nie jedyny problem, starości zastanawiają się także, w jakiej formie stwierdzić nabycie udziałów w innej spółce kapitałowej, czy będzie to decyzja administracyjna, czy inny akt organu. W tym zakresie wobec właściwych przepisów wykonawczych, starostwa powiatowe działają niejako w „próżni”, a problemów tych z biegiem czasu będzie zapewne więcej.
Należy także pamiętać, że odpowiedzialność Skarbu Państwa za zobowiązania nieprzerejestrowanych podmiotów została ograniczona rocznym terminem zawitym, tj. do dnia 31 grudnia 2016 r. Powinno to zmobilizować wierzycieli swoich dawnych kontrahentów do zainteresowania się co po 31 grudnia ubiegłego roku stało się z ich partnerami biznesowymi.
Szerzej o problematyce nieprzerejestrowanych podmiotów piszę, w dzisiejszym dodatku do Dziennika Gazety Prawnej „Firma i Prawo”, w artykule pt. „Martwe spółki, żywy problem (nie tylko) wierzycieli”.