O zmianach w kodeksie spółek handlowych, które weszły w życie 1 stycznia 2017 r. na mocy „ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców” pisaliśmy już tutaj i tutaj. Prócz zmian dotyczących prokury i wspólników mniejszościowych czy wypłaty dywidendy, ustawodawca wprowadził dodatkowe obowiązki dla członków zarządu spółek. Dzisiaj przybliżymy kolejną regulację mającą niebagatelne znaczenie dla członków zarządu spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej
Co zmieniono?
Omawiana zmiana dotyczy art. 209 k.s.h. oraz art. 377 k.s.h. Nowe przepisy nakładają na członka zarządu obowiązek ujawnienia sprzeczności interesów jego bądź osób mu bliskich z interesami spółki. Dotychczas wystarczyło wstrzymanie się od głosowania w przypadku konfliktu interesów. Ponadto został utrzymany obowiązek wstrzymania się od udziału w rozstrzyganiu takiej sprawy oraz możliwość żądania zaznaczenia tego w protokole.
Kiedy wystąpi sprzeczność interesów?
Sprzeczność interesów członka zarządu i interesów spółki może wynikać z powiązań osobistych, w tym rodzinnych, między członkiem zarządu a kontrahentem spółki. W takiej sytuacji istnieje niebezpieczeństwo, że członek zarządu mógłby działać na korzyść swoją bądź innych bliskich mu osób z niekorzyścią dla samej spółki, którą reprezentuje.
Mogą to być m.in. następujące sytuacje:
- spółka chce wynająć albo kupić lokal, którego właścicielem jest siostra członka zarządu;
- spółka chce zawrzeć umowę ze spółką, w której zarządzie zasiada szwagier członka zarządu.
Na czym polega zakaz?
Członek zarządu powinien powstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu konfliktowych spraw, a jednocześnie ma prawo do żądania zaznaczenia tego w protokole, co ma niebagatelne znaczenie przy ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej wobec spółki. Zakaz dotyczy czynnego uczestnictwa, tzn. głosowania, nie obejmuje jednak uczestnictwa biernego, tzn. uczestnictwa w posiedzeniu zarządu, chociaż kwestia ta jest kontrowersyjna. Członek zarządu nie powinien jednak wpływać na innych członków, by w ten sposób kształtować decyzje zarządu.
Jakie są konsekwencje nieujawnienia sprzeczności interesów?
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r. (IV CKN 1903/00) „umowa zawarta przez członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z naruszeniem nakazu określonego w art. 202 k.h. [odpowiednik dzisiejszego art. 209 k.s.h.- przyp. aut.] nie jest nieważna”. Czynność taka zatem wiąże spółkę, jednak może stanowić podstawę pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności dyscyplinarnej lub odszkodowawczej wobec spółki.
Jak ujawnić sprzeczność interesów?
Sprzeczność interesów należy „ujawnić”, jednak ustawa nie precyzuje, w jakim trybie i w jaki sposób, w tym wobec jakiego organu spółki, należy to zrobić. Wydaje się, że powinno to nastąpić wobec zarządu, ponieważ to zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją, podejmując stosowne uchwały. Wobec tego informacja o sprzeczności interesów uniemożliwiająca członkowi zarządu głosowanie i branie udziału w podejmowaniu konkretnej decyzji będzie miała relewantne znaczenie właśnie dla zarządu, a nie innego organu spółki.
Dlaczego wprowadzono zmiany?
W treści uzasadnienia ustawy czytamy, że „zmiana ma na celu zwiększenie transparentności zarządzania spółkami kapitałowymi w warunkach wystąpienia konfliktu interesów, a w konsekwencji lepszą ochronę spółki kapitałowej oraz jej wspólników”.
Agnieszka Bonikowska
Aplikant radcowski